برررسی و ارزیابی شاخص های موثر در هویت شهری، نمونه موردی: محله جلفا در شهر اصفهان

شهر بزرگترین نماد تمدن بشری است که بشر آن را برای امنیت و آسایش خود بنا نموده است. شهر تنها یک سکونتگاه نیست، بلکه آبادی است که روح اجتماع در آن دمیده شده است و از آن هویت می‌گیرد‌ هویت شهری، هویت جمعی است که با تبلور عینی در فیزیک و محتوای شهر معنادار می‌شود و به واسطه ایجاد تداعی خاطرات عمومی در شهروندان، و تعلق خاطر شهرنشینان را به سوی شهروند شدن هدایت می‌کند. پس هرچند که هویت شهر خود معلول فرهنگ شهروندان آن است؛ لیکن فرآیند شهروند‌سازی را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند باعث تدوین معیارهایی مرتبط با مشارکت و قضاوت نزد ناظران و ساکنان گردد. از آنجایی که «‌هویت» مجموعه‌ای از صفات و مشخصاتی است که باعث «تشخص» یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر   می‌شود؛ شهر نیز به تبعیت از این معیار، شخصیت یافته و مستقل می‌گردد. مقوله هویت به طور عام و هویت شهری به طور خاص از جمله مقولاتی است که به جهت نقشی که در شناخت افراد، اشیا، اجتماعات و مکان‌ها دارد، حائز اهمیت فراوان است. علی رغم اهمیت این موضوع در دوران اخیر بحران هویت شهری به صورت نگران کننده‌ای احساس می گردد شهرها و فضاهای شهری در گذشته از استقلال، شخصیت و هویت ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند؛ در حالی‌که آنچه از اغلب شهرهای کنونی در ذهن عموم شکل می‌گیرد جز مجموعه‌ای از ساختمان‌های بلند، خیابان‌ها، ادارات و پارک‌ها نیست که‌ در نتیجه آن، تعلق خاطر به این فضاها به مرور کمتر و کمتر می‌شود. در واقع باید گفت در دوره معاصر و به‌ خصوص در سا‌‌‌ل‌های اخیر ساختن برای ساختن و نه ساختن برای زیستن مجالی را برای توجه به مقولاتی مهم و عمیق همچون هویت در شهرسازی و معماری باقی نگذاشته است. مدیران و طراحان شهری به جدیت با تدوین قوانین سعی بر اعمال نظر خود را بر کالبد مصنوع شهر داشته و از سوی دیگر شهروندان نیز که تابع فرهنگ و عناصر فرهنگی جامعه خویشند، اصرار بر هدایت کالبد شهر بر اساس فهم خویش از هویت شهری دارند. این مسئله مشکلات عدیده‌‌ای در فرآیند شکل‌گیری کالبد شهرها ایجاد نموده است و عملاً خلأهای بزرگی در وضع موجود با آرمان شهر پدید آورده است. از طرفی  به علت عدم آموزش‌های لازم و تقلیدهای بدون اندیشه از مظاهر غربی و الگوهای مدرن، شهرهای زیادی بر خلاف هویت اصیل شهر ایرانی، در حال شکل‌گیری و گسترش‌اند. در این میان فضاهای شهری و به‌ویژه فضاهای شهری تاریخی به سبب نقشی که در شکل دادن تصویر ذهنی و نقشه شناختی از شهرها در  هویت بخشی به شهرها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در مقاله حاضر شاخص‌های مؤثر بر هویت شهری و محله‌ای در محله جلفا، واقع در منطقه پنج شهرداری اصفهان که شکل‌گیری آن به دوران صفوی باز می‌گردد؛ معرفی شده است. این شاخص‌ها در ابعاد گوناگون زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی فضایی و میزان تاثیرشان برمبنای مطالعات میدانی وتطبیقی بوده است درانتها راهکارهایی درراستای ارتقای هرچه بیشتر این شاخص‌ها دراین محله ارائه شده است.